Usłyszałem to w nieznanym mi wcześniej wykonaniu w radiu, a wczoraj byliśmy z Anną w argentyńskiej tangoknajpie i może dlatego chodzi mi po głowie jeden ze standardów tango, „El Choclo”. Poczytałem sobie o nim trochę więcej i na pewno też chcecie to wiedzieć.

• Tango skomponował w 1903 Ángel Villoldo; on też jest autorem pierwszego tekstu. Ów tekst znamy tylko z nagrania jednego wykonania samego Villoldo w Paryżu w 1912, przez co nie ma pewności co do jego brzmienia w niektórych passusach. „El choclo” znaczy „kolba kukurydzy” i tekst Villoldo właśnie o kukurydzy mówi.

• Tekstów do tej samej melodii powstało kilka. W 1930 śpiewak i kompozytor Juan Carlos Marambio Catán stworzył nowy tekst, poproszony przez Irene Villoldo, siostrę Ángela – twierdziła ona, że „Choclo” było na przełomie wieków ksywą buenosaireskiego ulicznego zawadiaki, nazywanego tak od koloru kosmyka włosów.

• Najbardziej jednak znany tekst pochodzi z 1946 i napisał go, I shit you not, niejaki Enrique Santos Discépolo (wszelka zbieżność jest przypadkowa) na zamówienie aktorki Libertad Lamarque, do wykorzystania w filmie „Gran Casino”.

• Discépolo żył i tworzył w Buenos Aires i spora część jego twórczości powstała w lunfardo. Lunfardo to powstały na przełomie XIX i XX w. slang buenosaireskiej biedoty i dzielnic portowych, taki tamtejszy cockney. „Choclo” Discépolo nie jest wyjątkiem: dużo w nim słów z lunfardo. Na przykład we fragmencie „Por tu milagro de notas agoreras / nacieron sin pensarlo las paicas y las grelas” („Z cudu twoich proroczych nut narodziły się nie myśląc paicas i grelas”) „las paicas” to dziewczyny, a „las grelas” to kobiety.

• Rozpoczynające drugą zwrotkę wersji Discépolo słowo „carancanfunfa” jest onomatopeją przywodzącą na myśl wybijanie rytmu obcasami i pewien specyficzny sposób tańca. Tu jednak raczej oznacza pseudonim artystyczny jednego z tancerzy – mógł to być Casimiro Aín lub Enrique Saborido – którzy byli pionierami tanga na europejskich parkietach; internety mówią, że na występach w Paryżu owijali się argentyńską flagą.

• Angielski tekst do El Choclo (mniej sugestywny, bardziej explicite erotyczny) napisali Lester Allen i Robert Hill, a zaśpiewał go po raz pierwszy w 1952 Louis Armstrong. Duet będący zestawieniem dwóch wersji, hiszpańskiej i angielskiej, dają Gaby Moreno i Hugh Laurie.

Dla porównania lista wykonów na YT (dostępna też jako playlista):

• Oryginalne wykonanie Ángela Villoldo, 1912
• Wersja do tekstu Catána, wyk. Ángel Vargas, 1941
• Libertad Lamarque, wersja z filmu „Gran Casino”, 1947
• Louis Armstrong, „Kiss of Fire”, 1952
• Julio Iglesias, album „Tango”, 1996
• José Carbó, aranż. Slava Grigoryan, z albumu „My Latin Heart”, 2012 – to to nowe dla mnie wykonanie, o którym wspominałem
• Hugh Laurie i Gaby Moreno, z albumu Lauriego „Didn't It Rain”, 2013

I garść linków:

• Teksty Discépolo i Catána z tłumaczeniami angielskimi
• Oryginalny tekst Villoldo z tłumaczeniem angielskim
• Więcej o wersji Catána
• Terminologia tango, w tym słowniczek lunfardo
• Spekulacje i więcej spekulacji o Carancanfunfa
• „El Choclo” na hiszpańskiej, polskiej i angielskiej Wikipedii